Kelebek Etkisi

Kelebek etkisi, meteorolojik spekülasyonlar için kullanılan bir terim. Çin’deki kelebeğin bir hareketinin, ABD’deki bir kasırgayı tetiklemesi buna verilen örnekler arasında yer alıyor. Bu terim fınans dünyasında da kullanılıyor. Herhangi bir piyasada oluşan bir olumsuzluk, diğer piyasaların da moralini bozuyor. Kelebeğin hareketi onları da etkiliyor. Gelişen piyasalara sahip ülkelerde bunun bir çok örneğine rastladık. Asya, Rusya ve Arjantin’de oluşan krizlerin, diğer benzer ülkeleri nasıl etkilediğini gözledik.

Ancak, kelebek etkisi her ülkede farklı biçimde ortaya çıkıyor. İlişki doğrusal değil. Bir ülkenin borsa endeksindeki düşüş, diğer ülkede aynı oranda gerçekleşmiyor. Kur ve faizde de durum aynı.

Bunun nedeni ise, başlangıçtaki hassasiyet noktalarının farklılığından kaynaklanıyor. Bazı ülkelerde hassasiyet noktaları hem fazla, hem de derecesi yüksek. Bazılarında ise tam tersi. Hassasiyet noktaları fazla olan ülkelerin etkilenmesi de daha fazla oluyor. Son iki haftadır yaşadığımız mini finansal kriz sırasında, bunun örneklerini hep birlikte izledik. Uluslararası likiditenin giderek daralması, gelişen piyasalara sahip ülkeleri vurdu. Ancak, bundan her ülke değişik biçimde etkilendi. Borsaya, kura ve faize ilişkin rakamlar bazılarında daha az, bazılarında ise daha fazla oynaklık gösterdi.

Hassas noktalar

Türkiye oynaklığın en fazla oluştuğu ülke oldu. Nedeni, kelebek etkisinin kuralı burada da çalıştı. Türbülans başladığında, Türkiye’nin bazı göstergeleri diğer ülkelere kıyasla zayıftı. Bunları sıralayalım.